Eristalis anthophorina (FALLÉN, 1817)

Żóralski, Robert, Giłka, Wojciech, Mielczarek, Łukasz Emil & Kowalczyk, Jan Krzysztof, 2018, Eristalis anthophorina (FALLÉN, 1817) w Polsce (Diptera, Syrphidae), Dipteron (Oxford, England) 34 (4), pp. 109-115 : 111-112

Eristalis anthophorina (FALLÉN, 1817)

ZBADANY MATERIAŁ (n = 34). Polska: „Stettin” = Szczecin (bez daty i dokładnej lokalizacji), 2♂♂, leg. G. SCHROEDER, coll. MIZ PAS; “Stettin Buchh.[eide]” = Puszcza Bukowa k. Szczecina [VV71], 21.06.1908, 1♀, 25.06.1908, 1♂, leg. G SCHROEDER, coll. MIZ PAS; “Stolp i.P. Alt- Belz” = Stare Bielice k. Koszalina [WA70], 5.07.1910, 1♂, leg. O. KARL, coll. MIZ PAS ( KARL 1935); “Stolp i. P.” = Słupsk (bez dokładnej lokalizacji), 24.07.1911, 1♂, leg. O. KARL, coll. MIZ PAS; „Stolp i. P. Stolpwiesen” = Łąki Słupskie k. dawnego przystanku kolejowego Zalesiczki [XA33], 2.05.1912, 1♂, leg. O. KARL, coll. MIZ PAS ( KARL 1935); „Stolp i.P. Waldkatze” = Lasek Południowy [XA33], 5.05.1912, 1♀, leg. O. KARL, coll. MIZ PAS; “Stolp i. P. Stolpmünde” = Ustka [XA25], 21.07.1917, 1♂, leg. O. KARL, coll. MIZ PAS ( KARL 1935); “Besswitz” = Biesowice [XA20], 15.07.1917, 1♀, (brak danych zbieracza), ex. coll. P.I.N.G.W., coll. MIZ PAS; Puszcza Białowieska, kw. 474, przy torze [FD84], 25.05.1966, 1♂, leg. R. BAŃKOWSKA ( BAŃKOWSKA 1995); Puszcza Augustowska: Suchar III (Wigierski PN) [FE39], 21.07.1989, 1♀, leg. L. KRZYSZTOFIAK, coll. WNP; Leśnictwo Krzywe (Wigierski PN) [FE39], 20.06.1990, 1♂, leg. K. MAKOWSKI, coll. WNP; Czerwony Krzyż (Wigierski PN) [FE48], 26.07.1990, 1♂, 9.05.1991, 2♂♂ 1♀, 21.08.1991, 1♂, leg. K. MAKOWSKI, coll. WNP; Wigierski PN (bez dokładnej lokalizacji), 14.08.1990, 1♀, 10.07.1991, 1♂, leg. K. MAKOWSKI, coll. WNP; Rez. Suche Bagno (Wigierski PN) [FE48], 27.08.1990, 1♀, leg. K. MAKOWSKI, coll. WNP; Zatoka Hańczańska (Wigierski PN) [FE39], 9.05.1991, 1♂, leg. K. MAKOWSKI, coll. WNP; Wigry [FE39], 27.05.1993, 1♀, leg. K MAKOWSKI, coll. WNP; Wasilczyki [FE38], 9.06.1993, 1♂, leg. A. KRZYSZTOFIAK, coll. WNP; Rosochaty Róg, łąka [FE39], 14.07.1997, 1♀, leg. L. KRZYSZTOFIAK, coll. WNP; Płn. brzeg Jeziora Sumino k. Gorzewa (okolice Płocka) [CD91], 9.07.1993, 1 ♀, leg. J.K. KOWALCZYK; Tucholski Park Krajobrazowy: Mrowiniec k. Tucholi, brzeg Jez. Śpierewnik (łęg zastoiskowy) [XV85], 14.05.1994, 1♂, leg. W. GIŁKA, coll. LSZ DIZP; Kaszubski PK: Garcz [CF12], 30.08.1996, 1♀, 16.08.2011, 1♀, leg. J.K. KOWALCZYK; Niesiołowice k. Stężycy [XA81], 26- 30.07.2005, 1♂, 1♀, leg. W. GIŁKA, coll. LSZ DIZP; Ostrowite k. Stężycy: brzeg Jez. Ostrowickiego [XA80], 17.08.2005, 1♂, 1♀, leg. W. GIŁKA, coll. LSZ DIZP; Wdzydzki PK: Olpuch-Dworzec, brzeg jeziora Kotel [CE08], 25.06.2016, 1 ♀, leg. R. ŻÓRALSKI.

OZNACZENIA NIEPOTWIERDZONE (n = 5). Polska: Rzeka Ruż k. Kleczkowo [ED57], na Angelica sylvestris , 29.07.2006, 1♀, 30.07.2006, 1♀, 10.08.2006, 1♀, leg. M. ZYCH ( NIEMIRSKI et ZYCH 2011); Ślesin k. Bydgoszczy [XU89], na Ostericum palustre , 12.08.2009, 2 ex., leg. M. ZYCH ( ZYCH et al. 2014).

MATERIAŁ PORÓWNAWCZY (zebrany poza granicami Polski, z kolekcji MIZ PAS) (n = 4). Dania: Fårup sø vest Jelling, 12.05.1964, 1♂, leg. E. TORP; Jelling skov, 23.07.1968, 1♀, leg. E. TORP. Niemcy: Brandenbu[rg] Potsdam, 24.06.1919, 1♂, leg. CH. BOLLOW, ex coll. P.I.N.G.W. Rosja: Таганр.[ог], (brak daty i danych zbieracza), 1♂, ex coll. P. I.N. G.W .

CECHY DIAGNOSTYCZNE (IMAGINES). Imagines Eristalis anthophorina odznaczają się żółtawo- białymi włoskami osadzonymi poniżej oczu, żółtym ubarwieniem bocznych powierzchni twarzy z kontrastującym czarnym pasem pośrodku i nieco zaostrzoną dolną częścią twarzy, a także żółtymi polami po bokach tergitu II; barwa włosków pokrywających tułów od żółtej do rudej ( RYC. 1A, B, E, F). Charakterystyczne jest również połączenie oczu u samców E. anthophorina , które przebiega na krótkim odcinku, nie dłuższym niż odległość pomiędzy przednim i tylnym przyoczkiem.

111

E. anthophorina można odróżnić od E. intricaria po kolorze owłosienia na tarczce, które jest białe u pierwszego gatunku i znacznie ciemniejsze u drugiego, a także po kolorze łuseczki skrzydłowej - jasnożółta u pierwszego, czarna u drugiego. Od E. fratercula gatunek ten można odróżnić po żółtym kolorze twarzy i owłosienia poniżej oczu (czarne u E. fratercula ). E. oestracea różni się od E. anthophorina czarnym owłosieniem tułowia i kontrastowo pomarańczowymi nastopkami tylnych odnóży. Różnice w budowie genitaliów męskich ( RYC. 1C, D) wobec wymienionych gatunków zostały omówione i zobrazowane rycinami przez HIPPA et al. (2001).

ROZMIESZCZENIE GEOGRAFICZNE W POLSCE. Eristalis anthophorina jest w Polsce gatunkiem rzadko notowanym, znanym wyłącznie z północnej części kraju ( RYC. 2). Największą liczbę okazów (13) stwierdzono w latach 1989-1997 w Puszczy Augustowskiej, na dziesięciu stanowiskach w Wigierskim Parku Narodowym. W połączeniu z pojedynczym historycznym stwierdzeniem tego gatunku przez BAŃKOWSKĄ (1995) w Puszczy Białowieskiej (odłowiony w 1966 r.) można przypuszczać, że najważniejszą ostoją E. anthophorina w Polsce są pierwotne puszcze północno- wschodniej części kraju.

Kolejne okazy (8 osobników ze zbiorów autorów), pochodzą z Kaszubskiego, Wdzydzkiego i Tucholskiego Parku Krajobrazowego oraz ich sąsiedztwa i prawdopodobnie należą do niewielkich, lecz stabilnych populacji E. anthophorina skoncentrowanych wokół jezior Pojezierza Wschodniopomorskiego. Stanowisko z okolic Płocka (pojedynczy okaz) stanowi aktualnie znaną południową granicę zasięgu tego gatunku na terenie Polski.

Stanowiska historyczne E. anthophorina znajdują się także na Pomorzu Zachodnim, o czym świadczą dane z etykiet okazów zbieranych na początku XX wieku i aktualnie zdeponowanych w Muzeum i Instytucie Zoologii PAN w Warszawie: 4 okazy G. SCHROEDERA z okolic Szczecina, 5 okazów O. KARLA (w tym z trzech stanowisk podanych przez niego w pracy z 1935 r.) z okolic Słupska i Koszalina oraz jeden okaz nieznanego badacza z Biesowic z dawnego zbioru Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach (funkcjonującego w latach 1917-1950).

UWAGI O BIOLOGII. Wciąż niewiele wiadomo o biologii E. anthophorina . Podobnie jak w przypadku pozostałych gatunków z rodzaju Eristalis , larwy posiadają długie syfony oddechowe, rozwijają się w płytkich, stojących zbiornikach wodnych i substracie bogatym w szczątki roślinne. Większość stwierdzeń z Polski pochodzi ze stanowisk zlokalizowanych w bezpośredniej bliskości jezior, niewielkich torfowisk oraz łączących je drobnych cieków. Tego typu siedliska prawdopodobnie stanowią preferowane miejsce rozwoju gatunku.